Wierzyca - opis szczegółowy

Rzeka Wierzyca jest lewobrzeżnym dopływem Wisły, uchodzącym do niej w Gniewie. Jej długość wynosi 160 km. Jej źródła leżą na Pojezierzu Kaszubskim, niedaleko Będomina, w którym znajduje się dworek Wybickich - Muzeum Hymnu Polskiego. W przeważającej części swego biegu płynie przez Kociewie, region przede wszystkim etniczno-kulturowy.

Nazwa rzeki pochodzi od słowa „ver”: wilgoć i przyrostka „issa”, typowego dla języka Wenedów, przybyłych na te tereny w II wieku p.n.e. W XII w. odnotowano rzekę w dokumentach, określając mianem „Verissa”. Dla kajaka dostępna od Klincza Wielkiego. Zasadniczo brak jest utrudnień powodowanych stanem wody. Spadek na szlaku wynosi przeciętnie około 1‰.

Wierzyca jest szlakiem o charakterze nizinnym, prowadzącym przez tereny łąkowe i leśne. Przeszkody na trasie stanowią jazy i elektrownie, niskie kładki, zwalone drzewa, dające się jednak w większości ominąć i gałęzie zwieszające się nad nurtem. O miejsce na biwak dla większych grup nie jest łatwo.

Jest to w większości biegu szlak łatwy (ZWB), nieco trudny (ZWC) na odcinkach za Nową Kiszewą, przed i za Zamkiem Kiszewskim, od ujścia Wietcisy do ujścia Węgiermucy i od Brodzkich Młynów do ujścia, uciążliwy (U4). Jest to szlak malowniczy(**), najpiękniejsza część to odludny odcinek od Bożepola Szlacheckiego do Starogardu Gdańskiego oraz okolice Klonówki.

Cały szlak można przebyć w ciągu 7 dni.

146,0

Wielki Klincz, most drogowy; można się wodować na prawym brzegu powyżej mostu przy progu dawnego młyna, możliwy biwak w miejscu wodowania. Pod mostem kamieniste płytkie bystrze, metalowa rura tuż nad wodą - przeciąganie kajaka. Rzeka szerokości 2 - 3 metry o żwawym nurcie, na brzegach olchy, gałęzie nisko nad wodą. Wokół łąki. Do jeziora Wierzysko 2 godziny.

144,5

most kolejowy. Około kilometra dalej niski mostek betonowy. W lesie poniżej możliwość biwakowania na przyleśnych łąkach.

142,0

most kolejowy i betonowy mostek drogowy, pod nimi długie, płytkie, kamieniste bystrze - holowanie kajaka.

141,0

ujście do jeziora Wierzysko, zarośnięte trzciną. W pobliżu północnego brzegu jeziora miasto Kościerzyna.

140,0

wypływ uregulowanej rzeki z jeziora. Nurt nieznaczny. Most wśród lasu. Po wypłynięciu z lasu kolejne dwa mostki i most kolejowy. Na łąkach dość częste zabudowania, w tym także letniskowe. Most drogowy.

134,1

ujście rzeki do jeziora Zagnanie. Na lewym brzegu miejscowość Wielki Podleś z ceglaną wieżą kościoła. Na cyplu możliwość biwakowania. Płynąć wzdłuż prawego brzegu.

133,0

wypływ Wierzycy w trzcinach. Most drogowy w Stawiskach, za kolejnym mostem jaz. Spławiać kajaki - najbezpieczniej prawą odnogą. W pobliżu sklep. Odcinek łąkowo-leśny, trzy mostki.

127,5

Nowa Kiszewa, most drogowy, tartak. Przenoska 50 m: lądować z prawej strony zbiornika, przenosić przez most na lewo i wodować z lewej strony. Obok sklep. Kolejny most, pod nim bystrze. Szybki leśny odcinek: zwalone drzewa, ostre zakręty, głazy. Po wypłynięciu z lasu rzeka uspokaja się.

124,0

Nowy Bukowiec, dwa mosty.

121,2

Stary Bukowiec, dawny młyn. Przenoska 50 m: lądować między jazami na wyspie, niewygodnie - przy brzegu drewniane pale, wodować na prawej odnodze. W pobliżu sklep. Malowniczy leśny odcinek. Woda przezroczysta, dno piaszczyste. Niski mostek.

118,5

z prawej strony ujście dopływu z jez. Przywłoczno - do jeziora około 700 m pod prąd strugą o zielonkawej wodzie.

118,0

Ruda, gospodarstwo rybne na terenie dawnego młyna. Przenoska ok. 120 m: wysiadać na kładkę przy budynku, przenosić przez drogę, lewą stroną wzdłuż budynków i dalej na wprost przez drzewa i łąkę nad rzekę.

116,4

Bartoszylas, most.

115,6

z prawej strony ujście strugi z jez. Krąg, długości około 300 m. Dwa niskie mostki. Rzeka płynie wśród łąk. Z lewej szeroki nasyp nie zrealizowanej linii kolejowej.

111,0

Stara Kiszewa, most drogowy, obok neogotycki kościół z XIX w. Sklepy. Prąd szybki, kamieniste bystrza.

109,0

Zamek Kiszewski, most, jazy, mała elektrownia wodna. Przenoska 130 m do połączenia odnóg, na połączeniu możliwy biwak. Nad zbiornikiem elektrowni na lewym brzegu pozostałości zamku krzyżackiego, zachowane mury przedzamcza, brama przebudowana w stylu renesansowym i dworek z XIX w. Można je zwiedzać za opłatą po uzgodnieniu z obecnym właścicielem terenu - dzwonek przy bramie. Odcinek o bystrym nurcie.

107,0

z lewej strony ujście rzeki Małej Wierzycy, zwanej też Kaczynką, stanowiącej alternatywny dla dotychczasowego odcinka Wierzycy szlak kajakowy dostępny od jez. Gatno (do ujścia 21 km).

105,5

Bożepole Szlacheckie, most. Odcinek leśny, na brzegach las, leszczyny. Kładka.

102,5

Górne Maliki, most.

101,6

z prawej strony ujście dopływu z jezior Czyżon, Wielkie i Struga, do jez. Czyżon 500 m.

101,3

Dolne Maliki, most. Rzeka meandruje wśród łąk i oddalonych od niej, porastających zbocza doliny lasów. Piękny, odludny odcinek aż do ujścia Wietcisy.

96,0

Pogódki, most drogowy. Na prawym brzegu kościół poewangelicki, neogotycki, na lewym brzegu katolicki barokowy z początku XVIIIw., z jednolitym barokowo-rokokowym wyposażeniem. Sklepy. Niska kładka.

94,0

most na drodze z Pogódek do wsi Jaroszewy.

85,6

ujście rzeki Wietcisy z lewej strony, stanowiącej szlak kajakowy długości 25 km od wsi Lubieszyn. Most drogowy. Za nim z lewej strony możliwy biwak. Rzeka przyspiesza, pojawiają się zwalone drzewa i głazy w korycie.

81,6

Czarnocińskie Piece, elektrownia wodna. Przenoska prawą stroną 80 m: lądować przy betonowym nabrzeżu zbiornika. Możliwy biwak po uzgodnieniu z obsługą elektrowni. Niżej wiadukt nieczynnej linii kolejowej i most drogowy w miejsowości Zapowiednik. Aż do Starogardu Gdańskiego las, bystrza, zwalone drzewa. Odcinek ten pokonujemy w około 3 - 4 godziny.

77,0

Bączek, most drogowy.

69,0

Kręgski Młyn, most drogowy. Z prawej strony ładna łączka - możliwość biwakowania po uzgodnieniu z właścicielem terenu. Po około kilometrze most kolejowy.

65,5

most kolejowy. Budowana jest przy nim zapora elektrowni, która spiętrzy wody Wierzycy. Przed mostem - bystrze. Z prawej strony ujście rzeki Piesienicy - szlaku kajakowego o długości 17 km od jez. Niedackiego, dostępnego na całej długości jedynie przy bardzo wysokim stanie wody.

62,5

pierwszy most drogowy w Starogardzie Gdańskim. Dalej przy mostku w parku stanica wodna ZHP; drużyna wodna ZHP w Starogardzie została założona została już w 1935 roku.

61,2

Starogard Gdański, most drogowy w centrum miasta. Z prawej strony starówka: Baszta Gdańska z Muzeum Ziemi Kociewskiej i inne pozostałości murów obronnych, kościół gotycki św. Mateusza ze świetnymi szczytami oraz cennym freskiem Sądu Ostatecznego z XV w. nad łukiem tęczowym, ratusz staromiejski z XIX w., kamieniczki, kościół neogotycki św. Katarzyny. Muzea.
Rozwidlenie odnóg, w prawo odchodzi kanał do elektrowni. Przenoska około 80 m. Wodować przed jazami z lewej strony w wyrwie w betonowym nabrzeżu, przenieść kajak nad metalową barierką na ścieżkę parkową i przez przejście dla pieszych przez szosę na rzekę. Do połączenia odnóg kamieniste mielizny. Most drogowy. Przed połączeniem odnóg niewysoki próg - spławić kajaki lub ostrożnie spływać.

60,0

most kolejowy. Rzeka zanieczyszczona ściekami aż do Owidza.

56,0

Owidz, most drewniany. Kilkaset metrów dalej elektrownia wodna w Owidzkim Młynie. Przenoska prawą stroną 80 m przez teren zakładu po uzgodnieniu z jego obsługą otwarcia bramy wyjściowej. Wodowanie niewygodne z betonowego nabrzeża za budynkiem elektrowni. Malowniczy i nieco trudny odcinek. Aż do Kolinckiego Młyna prąd szybki, w nurcie pnie drzew, krzaki wierzb nisko nad wodą. Brzegi muliste, zadrzewione.

51,0

Barchnowy, most drewniany.

43,0

Kolincki Młyn, elektrownia wodna na końcu sporego stawu. Przenoska prawą stroną przy jazach stromo w dół około 50 m. Wodowanie niewygodne z kamienistego, zachwaszczonego nabrzeża. Przed połączeniem z kanałem elektrowni betonowy stopień wodny - spuszczanie kajaków. Za połączeniem odnóg most drogowy. Bardzo malowniczo, las na brzegach, bystrza wymagające uwagi, zwalone drzewa. Na prawym brzegu niewidoczna z rzeki wieś Klonówka.

40,5

most drogowy, za nim spad wody po dawnym spiętrzeniu młyńskim. Można spływać. W dalszym ciągu sporo zwalonych drzew, nurt bystry. Na lewym brzegu rozległe lasy.

35,5

Rajkowski Młyn, most drogowy. Dalej dwa drewniane mostki, pierwszy częściowo zniszczony. Za drugim mostkiem na lewym brzegu ładne miejsce na biwak z dobrym dostępem do wody. Wierzby zarastają znaczną część nurtu.

33,0

ujście rzeczki Węgiermucy z prawej strony. Odtąd aż do Pelplina brak poważniejszych przeszkód. Pod lasem sosnowym z lewej strony ładne miejsce na biwak i kąpiel. Rzeka płynie wśród łąk.

30,0

Dębina, zniszczony drewniany most. Około 1,5 km przed Pelplinem przy lewym brzegu „Diabelski Kamień” - według podania diabeł niósł go, by zniszczyć katedrę w Pelplinie, ale nie zdążył tego zrobić przed porannym biciem w dzwony i upuścił głaz do rzeki. Most drewniany na początku miasteczka.

25,5

Pelplin, jaz, przenoska prawym brzegiem 20 m. Za zastawkami płytko, holowanie kajaków. Most drogowy. Z lewej strony monumentalna ceglana katedra gotycka, jedna z najcenniejszych w Polsce - zwiedzanie po zgłoszeniu się przy furcie seminarium. Dwa mosty drogowe, za drugim bystrze.

24,0

most kolejowy, pod nim bystrze. Na prawym brzegu wieś Rożental, dalej - laski.

16,7

Stocki Młyn, elektrownia wodna. Z prawej wieś Kulice. Przenoska prawą stroną przez drogę i stromo w dół obok jazów. Holowanie kajaków po rumowisku, mało wody aż do połączenia z kanałem z elektrowni. Obfite zadrzewienie przybrzeżne, przeszkód mało.

10,5

ujście rzeczki Janki z prawej strony.

9,0

Brody, most drogowy. Wysokie, połogie lewe zbocza doliny.

5,0

most kolejowy, kilkaset metrów za nim elektrownia w Brodzkich Młynach. Przenoska prawą stroną przez drogę 60 m. Bystrza, zwalone drzewa, nurt pod gałęziami wierzb. Ostatni dość trudny odcinek.

1,2

Gniew, most na drodze nr 1. Pod nim bystrze. Kilkaset metrów dalej most drewniany, przy którym najdogodniej zakończyć spływ. W pobliżu zabytkowe centrum Gniewu: zamek krzyżacki, ratusz, gotycki kościół i kamieniczki.

0,0 »

ujście Wierzycy do Wisły, zaraz za nim prom na Wiśle.

Opisu szlaku dokonano na podstawie spływów z Wielkiego Klincza do Starogardu Gdańskiego (sierpień 2004) oraz z Kręgskiego Młyna do Gniewu (lipiec 2005).
Literatura: B. Jastrzębski, Turystyczne szlaki wodne Polski, Warszawa 1960; Z. Wrześniowski, M. Sperski, Kajakiem po wodach Pomorza Zachodniego, Część północna i wschodnia, Warszawa 1971; J. Milewski, Pojezierze Kociewskie i okolice, Gdańsk 1984; Mapa Topograficzna Polski wyd. Zarządu Topograficznego Sztabu Gen. WP skala 1:100 000.