Nida - opis szczegółowy

Rzeka Nida jest lewym dopływem Wisły, uchodzącym do niej w okolicy Nowego Korczyna. Tworzą ją dwie rzeki: Biała Nida, którą uważa się czasem za górny bieg Nidy, oraz Czarna Nida. Jej długość wynosi 96,6 km. Płynie przez tereny Wyżyny Kieleckiej i Niecki Nidziańskiej do Kotliny Sandomierskiej. Tereny nad rzeką nazywane bywają Ponidziem, nie jest to jednak oddzielny region historyczny, geograficzny czy etnograficzny. Tak czy owak, rozsławił go w swych piosenkach Wojtek Bellon, urodzony w niewiele oddalonym od Nidy Busku Zdroju lider Wolnej Grupy Bukowina. Szeroką do kilku kilometrów dolinę otaczają wzgórza wapienno-gipsowe, na których swe stanowiska mają sucholubne rośliny, chronione w kilku rezerwatach przyrody.

Rzeka jest dostępna dla kajaka na całej długości. Jest to piękny szlak wypoczynkowy, oferujący wiele bezpiecznych miejsc do kąpieli. Dno piaszczyste. Woda przezroczysta, bardzo ciepła, co spowodowane jest zapewne niewielką głębokością rzeki - rzadko kiedy można znaleźć miejsca głębsze niż metr. Nieznaczne zanieczyszczenia wody występują poniżej Pińczowa. W okolicach Chrobrza na brzegach są tablice zakazujące kąpieli, aczkolwiek obserwując rzekę trudno się dopatrzeć jakichkolwiek zanieczyszczeń. Brzegi są z reguły łąkowe z niewielkimi kępami drzew, tak, że trudno znaleźć zacieniony biwak. Większość ciekawszych miejsc tego typu wskazano w opisie.

Średni spadek na szlaku około 0,45‰, średni przepływ w środkowym biegu (w Pińczowie) 18,7 m³/s.

Jest to szlak bardzo łatwy (ZWA, niekiedy ZWB), nieuciążliwy (U 1), malowniczy** i bardzo malowniczy***. Trudności na szlaku powodują - nie licząc sztucznych progów - jedynie występujące co pewien czas nieznaczne bystrza i przemiały oraz zatopione pnie drzew i samotne głazy. Jedyne uciążliwości związane są z przenoską w Rębowie, spławianiem kilku progów i mieliznami - o ile się na nich utknie. Szlak można przebyć w ciągu 4 dni, ale warto poświęcić na niego więcej czasu z uwagi na bardzo interesujące otoczenie - cenne zabytki są niemal w każdej miejscowości, a wzgórza kryją odkrywki: wapieni ze skamieniałościami i skrystalizowanego gipsu. Spływ Nidą należy połączyć ze spływem Czarną lub Białą Nidą, a można go przedłużyć spływając dalej Wisłą. Trasa niezbyt uczęszczana przez kajakarzy, częściej spotkać można wędkarzy oraz kąpiących się ludzi z miejscowości nad rzeką. Ujmuje za serce ich życzliwość.

96,6 »

Żerniki, połączenie Czarnej Nidy z Białą Nidą; Czarną Nidą można spływać z Morawicy, zaś Biała Nidą z Mniszka. Spływ samą Nidą można rozpocząć na Białej Nidzie przy brodzie w Żernikach, 900 metrów powyżej połączenia rzek.

95,5

Brzegi, most drogowy, pod nim pale po starym moście. We wsi sklep i kościół z XIX w.

91,8

Brzeźno, most kolejowy, pod nim bystrze.

91,1

w lasku sosnowym na prawym brzegu miejsce biwakowe organizującego spływy Nidą Przedsiębiorstwa Turystycznego "KAJAKIEM.PL" z Jędrzejowa.

90,3

Sobków, pozostałości zamku z XVI w. (m.in. 3 baszty) włączone w zespół zabudowań gospodarczych otaczających ruiny pałacu z XVIII w., obecnie hotel i stadnina koni

89,3

Mokrsko Górne, ruiny zamku Kmitów z XVI w. na prawym brzegu, odległe o około 500 m od rzeki; na lewym brzegu możliwy biwak wśród wysokich topól przy drodze polnej prowadzącej do Sobkowa; do rynku i sklepów w Sobkowie około 500 m, warto zobaczyć świątynię renesansową, wzniesioną jako zbór ewnagelicki, adaptowaną następnie na kościół katolicki

87,8

Mokrsko Dolne, most, kościół z XIII - XVII w., sklep. Wkrótce rzeka przepływa przez las, przed lasem na lewym brzegu możliwy biwak.

82,3

Stare Kotlice, dwór i park. Wkrótce zaczyna się uregulowany odcinek rzeki, który ciągnął się będzie aż za Pińczów.

76,2

Rębów - Stara Wieś, jaz hydroelektrowni pod mostem, wysokość piętrzenia około 1,5 m. Przenoska lewym brzegiem 50 m. W pobliżu Rębowa pole bitwy pod Kliszowem z 1702 r., ostatniej większej bitwy, w której wzięła udział husaria.

74,5

próg o trzech przelewach, pierwszy i zarazem najwyższy (wysokość 1 m) tego typu na Nidzie, doświadczeni mogą spławić kajaki prawą lub lewą przepławką, osoby niedoświadczone powinny obnieść łódki brzegiem.

73,6

Motkowice, most drogowy, pod nim bystrze. Do sklepu na prawym brzegu 200 m, lądować na plaży na lewym brzegu przed mostem.

72,5

Motkowice, most kolejowy.

70,9

most kolejki wąskotorowej, którą można przejechać z Jędrzejowa do Pińczowa (tzw. Ciuchcia Expres Ponidzie), pod mostem zatory, spływać bystrzem pod prawym przęsłem; opodal grodzisko Stawy; dawniej rzeka dzieliła się tu na wiele odnóg, obecnie należy je potraktować jako niedostępne dla kajaka starorzecza, gdyż Nida niemal całą wodę prowadzi uregulowanym głównym korytem

70,4

mostek na drodze polnej

68,5

dwa progi w odległości 100 m od siebie, pierwszy kamienisty mający charakter bystrza o długości 50 m, drugi pionowy betonowy, obydwa można spławić lub spłynąć - o ile dysponuje się odpowiednim doświadczeniem i sprzętem; niedoświadczeni powinni oba progi obnieść. Przy wale przeciwpowodziowym z prawej strony pierwszego progu jak też po obu stronach progu betonowego możliwy biwak, tyle, że całkiem bezdrzewny. Drogą polną można udać się na widoczne wzniesienia Gór Pińczowskich, na których zachodniej krawędzi znajduje się rezerwat florystyczny "Skowronno", w którym na kredowym wzgórzu ochronie podlegają murawy stepowe; w Skowronnie Dolnym skromnie wyposażony sklepik.

65,5

most na drodze Sobowice - Skowronno, za nim spływalny próg o trzech przelewach

58,6

niski próg o trzech przelewach, spływalny

57,9

Pińczów, most przy Aeroklubie. Do miasta - dawniej ważnego ośrodka kulturalnego, ariańskiego i żydowskiego - około pół kilometra. Warto zobaczyć farę o pięknym, zabytkowym wnętrzu, muzeum w dawnych zespole klasztornym paulinów i renesansowej synagodze, zespół klasztorny reformatów (XVII w.), kaplicę św. Anny z XVI w. na wzgórzu nad miastem (zapewne dzieło jednego z największych artystów polskiego renesansu Santi Gucciego, który właśnie w Pińczowie miał swój warsztat), pozostałości zamku, pałac Wielopolskich (XVIII w), tzw. drukarnię ariańską (XVI - XVII w.), fontannę na rynku z 1593 r., a na terenie kamieniołomów szkielet wieloryba sprzed 15 mln lat.

57,5

nieznaczny prożek, koniec uregulowanego odcinka, rzeka znów zaczyna swobodnie meandrować

53,0

Pasturka, wieś oddalona od rzeki na lewym brzegu

50,5

Kowala, zakręt w prawo, na meandrze odsłonięcie wapieni litotamniowych, tzw. pińczowskich, używanych w kamieniarstwie, na końcu odkrywki ładne miejsce biwakowe na prywatnej łące wśród topól i wierzb na końcu wsi, gospodarz mieszka w widocznym ceglanym domu

45,3

Krzyżanowice, widoczny z rzeki kościół klasycystyczny, ufundowany przez Hugona Kołłątaja, z obrazami Franciszka Smuglewicza, obok sklep, nad nimi - wzgórze z rezerwatem roślinności stepowej "Krzyżanowice", na którym kwitną miłki wiosenne i grają polskie cykady - piewiki

41,3

Chroberz, most, pod nim pale; we wsi kościół gotycko - renesansowy z bardzo cennym wyposażeniem wnętrza, m.in. dwa nagrobki dłuta Jana Michalowicza z Urzędowa, znanego polskiego artysty doby renesansu, pałac klasycystyczny, sklep.

38,2

Stara Rudawa, wieś na wysokim prawym brzegu

36,7

Nieprowice, most na polnej drodze prowadzącej do Zagości Starej, odległej o 2 km, gdzie obejrzeć warto kościół joannitów, sięgający początkami XII w., za mostem na łące możliwy biwak, ale bez drzew

29,3

Stalicowa Góra, bystrze - płynąć prawą stroną, z lewej pod górą można biwakować

28,0

Jurków, naprzeciwko wsi przy brodzie można rozbić biwak, we wsi sklep i kościół z XIX w.

24,0

Wiślica, most, po kilkuset metrach na lewym brzegu przy wysokich drzewach pole biwakowe, z którego najdogodniej można wybrać się do Wiślicy. Warte zobaczenia są kolegiata gotycka ufundowana przez Kazimierza Wielkiego, dwunawowa z polichromią gotycko-bizantyjską, dzwonnica i wikariat ufundowane przez Jana Długosza w XV w., muzeum archeologiczne obejmujące relikty kościoła romańskiego, palatium i kaplicy oraz kryptę ze sławną posadzką romańską (nieczynne w poniedziałki i wtorki), jak też grodzisko z XI - XIII w. z wychodniami skał gipsowych.

20,0

Szczytniki, wieś na lewym brzegu

14,6

Czarkowy, most. Przed wsią zaczynają się w korycie pojawiać żwirowate mielizny i przemiały, rzeka o zadrzewionych brzegach jest głębsza i węższa niż dotąd.

13,2

Żukowice, most; po ponad kilometrze dogodne miejsce na biwak pod wierzbami na prawym brzegu.

10,7

Stary Korczyn, most, we wsi kościół z XIV w. 

6,3

Nowy Korczyn, most, dopiero za zakrętem w lewo możliwe jest wyjście na brzeg. W miejscowości sklepy oraz warte zwiedzenia zespół pofranciszkański (XII - XVIII w) z kościołem o bogato wyposażonym wnętrzu, gotycko-renesansowy kościół parafialny, ruiny synagogi. W czasach Polski przedrozbiorowej Nowy Korczyn był miejscem obrad sejmików generalnych Małopolski, zaś na terenie pobliskiej wsi Grotniki stoczona została bratobójcza bitwa między prohusyckimi wojskami dowodzonymi przez Spytka z Melsztyna a armią królewską.

0,0 »

ujście Nidy do Wisły w jej 175,4 km (wg kilometraża), przy ujściu osada Raj. Pierwsze dogodne miejsce na biwak z dojazdem samochodowym, umożliwiające zakończenie spływu nad Wisłą, jest dopiero na jej 188 km w miejscowości Odmęt na prawym brzegu - dobre wyjście na ląd na łasze i biwak na odległej od rzeki o kilkadziesiąt metrów łące między rzędem ogłowionych wierzb a laskiem olchowo-jesionowym. W Delastowicach oddalonych o 900 m od Odmętu jest sklep oraz warsztaty Muzeum Maszyn Drogowych w Szczucinie, które warto odwiedzić.

Opisu szlaku dokonano na podstawie spływu odbytego w lipcu 2007.
Literatura: B. Jastrzębski, Turystyczne szlaki wodne Polski, Warszawa 1960; J. Kramek, Nidą do Wisły, w: Gościniec z 1981 r.; Słownik geograficzno - krajoznawczy Polski, wyd. PWN, Warszawa 2000; Mapa Topograficzna Polski wyd. Zarządu Topograficznego Sztabu Gen. WP skala 1:200 000; Ponidzie mapa turystyczna wyd. Compass, Kraków 2006, skala 1:75 000; M. i P. Pilichowie, Ziemia Kielecka - panorama turystyczna, Warszawa 1979.