Pasłęka - opis szczegółowy
Pasłęka uchodzi do Zalewu Wiślanego, który łączy się bezpośrednio z Morzem Bałtyckim. Jej źródła znajdują się niedaleko wsi Gryźliny i Stawiguda. Jej długość wynosi 211 km, przepływ przy ujściu około 15 m3/s a średni spadek około 1,1‰. Płynie przez tereny mało znane, porośnięte bujną i różnorodną roślinnością. Dla kajaka dostępna od jeziora Wymój, położonego kilkanaście kilometrów od źródeł. Na opisanym odcinku (który polecają B. Jastrzębski i J. Kuran) początkowo częściowo uregulowana płynie wśród łąk, następnie przełomową głęboką doliną wśród dzikich ostępów leśnych; za Sportynami dolina rozszerza się a charakter rzeki zmienia z leśnego na krzaczasty - na długim odcinku przeważającym elementem krajobrazu są łęgi i wikliny, co staje się w końcu nużące. W dolnym biegu ponownie wpływa w głęboką i wąską, porośniętą pierwotnymi lasami dolinę, w której tworzy zaporowe jezioro Pierzchalskie i z której wypływa na przybrzeżną ujściową nizinę. Na całej długości do Braniewa rzeka stanowi rezerwat bobrów. Śladów ich działalności jest nad nią pełno. O miejsca biwakowe trudno, gdyż rzeka nie jest odwiedzana ani przez turystów, ani przez wędkarzy.
Jest to szlak łatwy, dość uciążliwy i malowniczy (ZWB - ZWC, U3,**), za wyjątkiem odcinków między Kasztanowem i Olkowem - nieco trudno (ZWC - WW I), Sportynami i Olkowem - nadzwyczaj uciążliwie (U6) oraz Kasztanowem i Sportynami - bardzo malowniczo (***). Na przebycie go przeznaczyć trzeba 5 - 6 dni.
- 142,5
- Gubity, wieś nad jeziorem Morąg. Można zacząć spływ z plaży przy wsi, z końca jeziora ewentualnie ze wsi Kozia Góra, skąd najbliżej na stację kolejową. Jezioro ma brzegi w znacznej części porośnięte lasem. Na wyspie rezerwat przyrody "Wyspa Lipowa".
- 137,5
- Wypływ rzeki Morąg z jeziora Morąg, trudny do odnalezienia wśród trzcin. Resztki zastawki nie stanowiące przeszkody. Koryto zarośnięte trzciną. Most drogowy, ujście szerokiego kanału z prawej strony. Woda przejrzysta, duża ilość roślinności wodnej.
- 134,5
- Ujście rzeki Morąg do Pasłęki, która dopływa z prawej strony.
Górny odcinek Pasłęki od jeziora Wymój ma około 47 km i jest uciążliwy; powyżej jeziora rzeka nie nadaje się do spływu, gdyż jest zbyt mała (według obserwacji ze spływu w 1971). - 133,0
- Gamerki Wielkie i Mostkowo - wsie na obu brzegach rzeki, mosty drogowy i kolejowy, sklepy. Rzeka jest częściowo uregulowana, płynie wśród łąk, brzegi płaskie. W pobliżu wsie Lusajny (l.), Szatanki (p.), Kojdy (l.), Stare Kawkowo (p.), Zajączkowo (l.), Kiewry (p.), Kłobia (p.). Mostki drogowe.
- 122,5
- Kalisty i Dąbrówka - wsie po obu stronach rzeki, most, sklep. Na brzegach zaczyna pojawiać się las i odcinkami jest bardzo malowniczo. W dalszym ciągu bez przeszkód. W pobliżu na lewym brzegu wsie Lump, Passarek, Kłodzin, Wojciechy, Raciszewo. Mosty drogowe. Brzegi coraz wyższe.
- 107,5
- Pityny, most drogowy, za nim młyn Kasztanowo. Przenoska z lewej strony budynku. Zaczyna się najpiękniejszy odcinek rzeki, która płynie bystro dzikim i krętym wąwozem o zalesionych zboczach. Koryto szerokie (do 40 m) zarośnięte miejscami wodorostami, trzcinami i inną roślinnością wodną. Zwalone drzewa wymagają czasem przenoszenia kajaka, lecz w większości dają się ominąć. Przemiały, głazy, bystrza. W rejonie wsi Wapnik resztki młyna - dość trudne i długie bystrze o znacznym spadku, najtrudniejsze miejsce na całym szlaku (WW II).
- 91,5
- Ujście rzeki Miłakówki z lewej strony.
Rzeka Miłakówka (w górnym biegu zwana Narią) płynie z jeziora Narie, jednego z największych jezior Pojezierza Mazurskiego. Można próbować nią spłynąć, jest jednak szlakiem nie uczęszczanym i bardzo uciążliwym (U 5) z uwagi na całkowicie zagrodzone przez zarośla wierzby, zwalone pnie i trzcinowiska koryto oraz przenoszenia stałe w Młynie Naryjskim przez hodowlę ryb, w Warnach przez spiętrzenie, śluzę za jeziorem Mildzie i młyn w Miłakowie. Od Kretowin nad jeziorem Narie do ujścia do Pasłęki 10 km jeziora i 25 km rzeki. Na przebycie tego szlaku potrzeba 2 dni - obserwacje ze spływu w sierpniu 1997. - 89,0
- Sportyny, resztki mostu drogowego, następnie wysoki most drogowy i zniszczony most kolejowy oraz przyczółki dawnego mostu. Rzeka wpływa w szeroką dolinę, porośniętą zaroślami wierzby i łęgowymi lasami. Zaczyna się najbardziej uciążliwy odcinek. Zarośla wierzby grodzą często całą rzekę. Zwalone drzewa. Konieczne jest precyzyjne manewrowanie - najczęściej w pozycji półleżącej w kajaku; na tym odcinku przydaje się piła do drewna do torowania drogi. Średnie tempo płynięcia 1 - 2 km/h. Na prawym brzegu wieś Bogatyńskie, na lewym Padągi (sklep), przed nimi na łączce miejsce zdatne na biwak. Woda w rzece staje się nieprzezroczysta, brudna.
- 78,5
- Ujście rzeki Drwęcy Warmińskiej z prawej strony.
- 76,5
- Olkowo, most drogowy. Koniec zarośniętego odcinka. Brzegi wyższe, początkowo bezleśne, później rzeka wpływa do lasu. Zwalone drzewa. Po około 2 km las oddala się od wody, na brzegach ponownie zarośla wierzby, ale mniej gęste i przez to łatwiejsze do pokonania. Co pewien czas zatory z gałęzi.
- 66,2
- Filary zniszczonego mostu, z prawej za lasami wieś Dąbrówka.
- 62,4
- Spędy, wieś na lewym brzegu (sklep), most. W dalszym ciągu rzeka płynie wśród wierzb, pojedyncze zagrody na stokach doliny.
- 54,3
- Ujście rzeki Wałszy z prawej strony. Wysokie piaszczyste zbocza podmyte przez rzekę. Z lewej wieś Bardyny, z prawej za lasem wieś Stygajny.
Rzeka Wałsza znana jest z największego spadku na Mazurach - około 0,5%. Podobno można nią spływać od Pieniężna pięknym wąwozem stanowiącym rezerwat przyrody. - 51,2
- Łozy, most drogowy. Dalej zniszczony jaz - spływalny. Prąd początkowo szybki, stopniowo zwalnia. Przeszkody ustąpiły. Brzegi wysokie, zalesione. Po kilku kilometrach śródleśne łąki na prawym brzegu w rejonie wsi Robuzy - możliwość biwakowania.
- 38,2
- Dębiny, wieś na lewym brzegu. Początek sztucznego jeziora Pierzchalskiego, którego znaczne obszary porośnięte są szuwarem, brzegi zalesione.
- 28,2
- Trąbki, most drogowy nad jeziorem. Z prawej strony pole biwakowe.
- 27,2
- Pierzchały, jazy na końcu jeziora. Rzeka płynie za jazami w prawo; płynąć w lewo pod zastawką kanałem do elektrowni.
- 26,0
- Pierzchały, dwa mosty i elektrownia. Przenoska na rzekę z prawej strony zakładu wodnego. Do wsi około kilometra w lewo. Gotycki kościół, sklep. Za przenoską rzeka znowu czysta, przejrzystość wody ponad 2 metry. Przeszkód brak.
- 22,5
- Wielewo, bystrze na rumowisku po zniszczonym moście dawnej szosy wiodącej do Królewca.
- 19,0
- Ujście rzeki Łaźnicy z prawej strony. Most kolejowy w Bemowiźnie, pod nim bystrze. Dalej most drogowy.
- 12,2
- Rudłowo, most kolejowy.
- 10,0
- Braniewo, jazy przy elektrowni, przenoska lewym brzegiem. Most drogowy. Warto zwiedzić m.in. gotycką farę, wieżę dawnego zamku, pozostałości murów obronnych, spichrze. Kolejne mostki. Za miastem na lewym brzegu ciekawy barokowy kościół Św. Krzyża. Na brzegach wały przeciwpowodziowe.
- 2,5
- Stara i Nowa Pasłęka, wsie po obu stronach rzeki, most, przystań rybacka.
- 0,0
- Ujście Pasłęki do Zalewu Wiślanego. Przy ujściu na kanale z lewej strony bosmanat i port jachtowy. Można stąd przy sprzyjających warunkach popłynąć do Fromborka (około 10 km) lub Elbląga (około 40 km).
Opisu szlaku dokonano na podstawie spostrzeżeń ze spływu w sierpniu 2000.
Literatura: B. Jastrzębski - Turystyczne szlaki wodne Polski, Warszawa 1960; J. Kuran, S. Czajkowski - Kajakiem po Mazurach i Warmii, Warszawa 1960; J. Panfil - Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1985; Pojezierza Iławskie i Olsztyńskie - mapa turystyczna, skala 1:175000; Okolice Elbląga - mapa turystyczna, skala 1:125000; Mapa topograficzna Polski - wyd. Sztabu Generalnego WP, skala 1:100000 i 1:200000.