Czarna Hańcza - opis orientacyjny

Krótka charakterystyka szlaku: Powyżej jeziora Wigry rzeka stanowi szlak dość trudny i uciążliwy, dostępny w zasadzie przy podwyższonych stanach wody, choć i wtedy trzeba liczyć się z mieliznami; ponadto spływanie na odcinku Wigierskiego Parku Narodowego (od Sobolewa do jez. Wigry) jest zabronione. . Od jeziora Wigry to jeden z najbardziej znanych i malowniczych szlaków kajakowych w Polsce. Dlatego też w sezonie ciągle mija się na trasie inne kajaki. Spływ zacząć można najdogodniej w Bryzglu (wówczas pokonuje się niemal całe jezioro Wigry, jedno z najpiękniejszych i najgłębszych - 73 m - jezior w Polsce, chronione w ramach Wigierskiego Parku Narodowego) albo w Starym Folwarku lub Wigrach (wówczas pokonuje się tylko niewielki odcinek jeziora Wigry). Często łączy się spływ Czarną Hańczą z pokonaniem Kanału Augustowskiego. Można też zorganizować spływ okrężny z przewozem kajaków lądem z jeziora Serwy do Bryzgla. Na trasie duża liczba oznaczonych (i płatnych) pól namiotowych; w opisie poniżej wymieniono tylko nieznaczną ich część. W zasadzie na całym odcinku od jeziora Wigry brak przeszkód, woda czysta, w otoczeniu wspaniałe lasy Puszczy Augustowskiej. Dużo dogodnych miejsc do kąpieli.

Z uwagi na niemożność pokonania w jednej wycieczce kajakowej całej trasy (jak wyżej wskazano, odcinek z Sobolewa do jez. Wigry jest wyłączony z pływania) opis poniższy podzielono na dwie części: pierwsza to odcinek górny rzeki powyżej Sobolewa i druga część to odcinek tradycyjnie i najczęściej pływany, z początkiem na jeziorze Wigry.

Położenie: Pojezierze Suwalskie, Równina Augustowska, historycznie lewy dopływ Niemna, ale w dolnym biegu stanowi część Kanału Augustowskiego.
Odcinek dostępny dla kajaka: Jezioro Hańcza - Rygol (97 km)
Odcinek przepłynięty (data spływu): Gawrych Ruda - Rygol (kilkukrotnie, ostatnio lipiec 2009), Turtul - Potasznia (marzec 2014).

Odcinek górny: od Turtula do Potaszni:

Informacje o przepłyniętym odcinku:
Ilość dni płynięcia: 1
Trudność: ZWB (ZWC)
Uciążliwość: U 3
Malowniczość: ** (***)

Orientacyjny kilometraż – przeszkody i ciekawostki:

89,2

Turtul, spiętrzenie po dawnym młynie i elektrowni; wysepki na stawie młyńskim to wierzchołki ozu turtulskiego, który tworzy kilkanaście pagórków utworzonych wskutek osadzania piasku i żwiru przez wody płynące pod lądolodem; na jednym z nich jest umiejscowiona siedziba Suwalskiego Parku Krajobrazowego (budynki przy ruinach młyna); ze skarpy wyniesionej nad zalewem od wschodu dobry punkt widokowy; warto przespacerować się ścieżką dydaktyczną w górę doliny Czarnej Hańczy aby zobaczyć kamienisty odcinek rzeki o dużym spadku (kilkanaście promili), nie nadający się zwykle do spływu, jezioro Hańcza i głazowisko Barchanowo; wodowanie poniżej ruin młyna z prawej strony; dno kamieniste, płycizny

88,8

Turtul, most drogowy; rzeka płynie szeroką doliną wśród olch, liczne ślady obecności bobrów; nurt łagodny, głębokość wystarczająca, brzegi podmokłe; piękny odcinek

85,8

Malesowizna (p), most drogowy, pod nim bystrze; rzeka niesie bardziej bystro i wypłyca się; częste mielizny na których kajak utyka

83,0

Okrągłe (l), Zarzecze Jeleniewskie (p), most na drodze pomiędzy wsiami; rzeka wpływa w las, głębiej, bardziej malowniczo; spływ utrudniają przeciągnięte w poprzek rzeki pastuchy elektryczne i druty kolczaste; za miejscem, w którym z prawej strony na wzgórzu widać dwie elektrownie wiatrowe rzeka rozlewa się szeroko; tama bobrowa, za nią kamieniste rumowisko w korycie

78,5

Czarnakowizna (p), most drogowy

76,7

Żywa Woda, niski most betonowy, można przecisnąć się pod nim; rzeka wyprostowuje się, prostymi odcinkami zdąża do Suwałk; tama bobrowa; kamienisty odcinek o dużym spadku, ale mała ilość wody utrudnia jego pokonanie

74,2

Potasznia, most drogowy

Odcinek dolny: od jeziora Wigry do Rygola:

Informacje o przepłyniętym odcinku:
Ilość dni płynięcia: 3
Trudność: ZWA
Uciążliwość: u 1
Malowniczość: ***

Orientacyjny kilometraż - przeszkody i ciekawostki:

61,8

Gawrych Ruda, wieś letniskowa nad Wigrami; stanica wodna PTTK nieczynna, raczej brak spokojnego miejsca na biwak i rozpoczęcie spływu

57,1

Bryzgiel, wieś nad Wigrami, duże prywatne pole biwakowe z pięknym widokiem na jezioro, dogodne miejsce na rozpoczęcie spływu, acz najdroższe na całej trasie; nieopodal wyspy Ordów i Ostrów

51,8

Półwysep Wysoki Wągieł (l)

48,0

Rosochaty Róg (p), z lewej Zatoka Hańczańska, w której kończy się górny bieg Czarnej Hańczy; na wprost półwysep z klasztorem kamedułów w Wigrach

46,5

przesmyk z jeziora Wigry na jezioro Postaw, mostek drewniany; w lewo rurą pod szosą można przepłynąć na północne niewielkie ploso jeziora Wigry i tam zatrzymać się przy pomoście; stąd blisko do barokowego klasztoru kamedułów, który należy zwiedzić; u podnóża klasztoru prywatne pole biwakowe i agroturystyka - kolejne dobre miejsce na rozpoczęcie spływu; wiele spływów zaczyna się też w stanicy wodnej PTTK w Starym Folwarku, położonym 1 km na północ

45,4

wypływ Czarnej Hańczy z jeziora Postaw, za nim most w Czerwonym Folwarku

38,3

Maćkowa Ruda, most, dalej z lewej leśne pole biwakowe

35,6

Buda Ruska, mostek

34,1

ujście rzeczki Pawłówki z lewej strony, odprowadzającej wodę z pięciu jezior (boczny szlak kajakowy, do końca jeziora Gremzdy, ostatniego z cyklu, 8 km)

33,0

Wysoki Most, most, z lewej nieczynna stanica wodna, z prawej biwak wśród lasu na skarpie

28,0

Studziany Las, most

25,8

Gulbin, mosty drogowy i kolejowy

22,4

Głęboki Bród, most, za nim ujście rzeczki Wierśnianki, niespławnej (l)

20,6

stanica wodna Frącki (l), kawałek dalej biwak Adamowe Łączki (l)

14,1

Okółek, most

9,9

Dworczysko, most, biwak (p)

2,1

stanica wodna Jałowy Róg

0,5

Rygol, pole biwakowe (l)

0,4

rozwidlenie; na wprost pod mostem płynie rzeka Szlamica, będąca kanałem bocznym Kanału Augustowskiego; można podążyć nią 5,7 km aż do jeziora Szlamy, przez które przebiega granica pomiędzy Polską a Białorusią; aby kontynuować spływ Czarną Hańczą i Kanałem Augustowskim, należy na rozwidleniu przed mostem (!) skręcić w prawo

0,2

most drogowy na Czarnej Hańczy

0,0 »

ujście Czarnej Hańczy do Kanału Augustowskiego

Literatura: Bronisław Jastrzębski, Turystyczne szlaki wodne Polski, Warszawa 1960; Józef Kuran, Kajakiem po jeziorach augustowskich i suwalskich, Warszawa 1967; Jerzy Klimko, Czarna Hańcza, Białystok 1982; Szlak wodny Czarna Hańcza, Warszawa 1986; Marek Śleszyński, Polska północno-wschodnia, Przewodnik kajakowy, Białystok 2000; Marek Lityński, Czarna Hańcza z Kanałem Augustowskim, Rospudą i Blizną, Warszawa 2003
Organizatorzy cyklicznych spływów tym szlakiem: wielu