Wel - opis szczegółowy

Wel jest lewobrzeżnym dopływem Drwęcy. Jego długość to 118 km. W źródłowym odcinku zwany jest Wielką Wkrą. Fakt ten tłumaczy się w ten sposób, że odcinek rzeki do Ciborza do XV wieku stanowił górny bieg rzeki Wkry. Przeprowadzone wówczas przez Krzyżaków prace (skierowanie wód górnej Wkry do Lidzbarka i płynącego stamtąd Welu) spowodowały, że sieć rzeczna w tym rejonie została ukształtowana w sposób obecny. Dla kajaka dostępny od jeziora Dąbrowa Wielka przepływa przez 10 jezior i uchodzi do Drwęcy w Bratianie. Jest to szlak urozmaicony o charakterze nizinnym z krótkimi odcinkami o charakterze górskim. Brzegi na znacznych odcinkach zalesione. Średnio spadek na szlaku wynosi około 0,9‰, jednakże na odcinkach przełomowych jest większy i sięga 3‰.

Szlak w górnym biegu - do jeziora Rumian i dolnym - od Ciborza nieco trudny (ZWB - ZWC, na krótkich odcinkach WW I), w środkowym bardzo łatwy (ZWA); w górnej części do Grabacza oraz w dolnej od Ciborza dość uciążliwy (U3) z uwagi na przenoski przez stopnie wodne i zwalone drzewa, w środkowej części między Grabaczem a Ciborzem nieuciążliwy (U 1); malowniczy (**).

Na przebycie szlaku potrzeba 4 dni; górny odcinek do jeziora Rumian dostępny jedynie przy wyższym od przeciętnego stanie wody, przy niskim konieczne długotrwałe holowanie.

102,8

Kolborno nad południową częścią jeziora Dąbrowa Wielka. Można zacząć spływ stąd albo ze wsi Samin w północnej części jeziora albo z Dąbrówna przy wypływie rzeki z jeziora.

99,4

Dąbrówno, wypływ rzeki z jeziora. Pięćsetmetrowy odcinek rzeki łączy jezioro Dąbrowa Wielka i Mała. W Dąbrównie warto zobaczyć resztki zamku i murów obronnych oraz gotycki kościół.

96,9

Wypływ rzeki z jeziora Dąbrowa Mała. Młyn, uciążliwa przenoska prawym brzegiem wokół ogrodzenia około 500 m. Na brzegach łąki.

95,4

Jezioro Pancerz, niewielki zbiornik wodny.

93,2

Wądzyn, most drogowy, pod nim bystrze. Zaczyna się bardzo malowniczy i nieco trudny odcinek (WW I, ***). Na brzegach las, w korycie bystrza i zwalone drzewa. Na prawym brzegu zabudowania, w lewo odejście kanału. Płynąć w prawo spływając z kamiennego progu. Rzeka płynie wąską i krętą bystrzyną o znacznym spadku przez olchowy las, tworząc progi na zwalonych pniach. Po krótkim spokojniejszym odcinku wśród łąk ponownie liczne bystrza i progi.

90,2

Most na drodze Szczupliny - Grzybin. Łąki, rzeka uspokaja się. Las.

85,1

Most na drodze Dąbrówno - Tuczki. Kilkaset metrów dalej rzeka wpływa do jeziora Rumian o wysokich, pagórkowatych brzegach z rzadkim zadrzewieniem.

83,8

Wypływ rzeki z jeziora. Most. Brzegi podmokłe. Przeszkód brak.

80,0

Jezioro Zarybinek, nad nim wieś Rybno.

79,2

Wypływ rzeki z jeziora. Nurt nikły, szeroko. Na lewym brzegu wieś Tuczki. Mosty drogowy i kolejowy.

76,0

Tuczki, młyn, przenoska lewą stroną. Krótki odcinek rzeczny, który niebawem przechodzi w staw.

74,0

Grabacz, wieś na prawym brzegu. Jaz wysokości 3 metry, w lewo kanał na stawy rybne, przenosić kajaki na rzekę. Nieznaczne bystrza. Przy niskiej wodzie konieczne holowanie kajaków na kilkuset metrach do pierwszego zrzutu wody ze stawów. Łąki; dalej brzegi niedostępne, porośnięte podmokłym lasem, prąd słaby.

69,7

Jezioro Tarczyńskie. Na półwyspie oddzielającym je od jeziora Grądy rezerwat przyrody "Ostrów Tarczyński".

67,6

Przesmyk na jezioro Grądy.

64,3

Koszelewki, wypływ rzeki z jeziora Grądy, pale po starym moście. Rzeka szeroka, prąd łagodny. Most drogowy.

62,6

Krótkie jezioro Zakrocz. U wypływu rzeki świetne miejsce biwakowe w lesie na prawym brzegu. Po około 2 kilometrach most drewniany.

58,2

Koty, betonowy most drogowy. Rzeka na znacznych odcinkach uregulowana i wyprostowana, na brzegach laski i łąki. Mostki drogowe we wsiach Koty, Bladowo i Podcibórz. W rejonie tej ostatniej wsi nurt rzeki nieco przyspiesza, pojawiają się zwalone drzewa.

50,6

Podcibórz, most kolejowy, pod nim bystrze z wysoką falą. Pod mostem drogowym kolejne bystrze.

50,1

Cibórz, stanica kajakowa na prawym brzegu. Próg przy nieczynnym młynie, spływalny. Mostek. Nurt żywszy. Niewielka struga, uchodząca do Welu spod mostku z lewej strony, to miejsce, w którym zapewne dawniej wody rzeki kierowały się w stronę Wkry.

47,3

Olszewo, mostek drogowy, 400 metrów dalej dawny młyn. Przepływamy obok budynku, brak śladów po spiętrzeniu. Nurt bystry, zwalone drzewa, brzegi wysokie, urwiste.

42,7

Lidzbark, most drogowy, przed nim z prawej budynek dawnego młyna; w rzece w tym miejscu nieznaczne bystrza. Mosty kolejowy i drogowy. Przy jednym z kolejnych mostów młyn, przenoska prawą stroną 50 m wygodnym chodniczkiem. W mieście warto zwiedzić gotycki kościół, pozostałości murów obronnych i dawnego zamku.

41,0

Jezioro Lidzbarskie, którego przepływamy około 100 m odcinek prawym brzegiem. Można zabiwakować w Lidzbarku na plaży miejskiej na południowym brzegu albo w lasach nad jeziorem. Nad częścią zachodnią jeziora zwaną również jeziorem Lidzbarskim Małym rezerwat przyrody "Klonowo".

40,1

Most na drodze z Lidzbarka do Brodnicy. Rzeka płynie jarem o zboczach porośniętych lasem grądowym. Brzegi suche, później niższe, podmokłe.

35,3

Kurojady, elektrownia, przenoska lewą stroną.

32,3

Chełsty, most. Rzeka gwałtownie przyspiesza. Za mostem dawny młyn na prawym brzegu, w korycie rumowisko pali i głazów. Spławić kajaki lub przenieść prawą stroną naokoło młyna (lądować przed mostem). Wprawni mogą próbować spłynąć po rozpoznaniu z brzegu. Kilkusetmetrowe, silne i kręte bystrze.

30,1

Po spokojniejszym odcinku wśród łąk leśny przełom, tzw. Piekło. Znaczny spadek, bystrza, zwalone drzewa, głazy (WW I). Przy wysokim stanie wody (na wodowskazie w Lidzbarku powyżej 100 cm, na wodowskazie w Kuligach powyżej 120 cm) odcinek niebezpieczny. Bardzo malowniczo (***).

28,5

Straszewo, drewniany most drogowy. Nurt łagodnieje, przeszkody ustępują.

26,2

Trzcin, elektrownia, przenoska przez groblę lewą stroną. Most drogowy. Nurt spokojny, na brzegach za pasem zarośli i drzew łąki. Mostek.

20,3

Grodziczno, młyn. W prawo odchodzi stare, zarośnięte koryto Welu. Przenosić kajaki w lewo koło jazu na tzw. Bałwankę. Most drogowy, rozlewiska pozostałe po wydobywaniu kredy jeziornej i torfu. Na brzegach wikliny i szuwary.

18,1

Jezioro Tylickie, zarastające.

16,5

Wypływ z jeziora Tylickiego na prawym brzegu. Prąd słaby, liczne zwalone drzewa, brzegi strome.

15,3

Połączenie ze starym korytem Welu, od Grodziczna około 7 km długości. Łąki, przybrzeżne drzewa. Most kolejowy, dalej drogowy.

11,7

Kuligi, most drogowy.

7,5

Jakubkowo, most drogowy. Na lewym brzegu studnia, możliwość biwakowania. Z rzadka podwodne głazy, przyspieszenia nurtu. Z prawej strony wieś Kaczek.

2,0

Kaczek, elektrownia. Przenosić na rzekę w lewą stronę; przenosząc się na prawą odnogę należy jeszcze raz przenieść kajak przy jazie po zniszczonym młynie. Most drogowy.

0,0 »

Bratian, most drogowy, młyn - przenoska. Wel uchodzi do Drwęcy w jej 142,5 km.

Opisu dokonano na podstawie spływów odbytych na odcinkach Cibórz - Bratian (sierpień 1992), Dąbrówno - Cibórz (maj 1995), Lidzbark - Bratian (kwiecień 2000), jezioro Rumian – Lidzbark (wrzesień 2011) i Cibórz – Trzcin (wrzesień 2017).
Literatura: E. Sperski - Drwęca i jej dorzecze, Warszawa 1974; B. Jastrzębski - Turystyczne szlaki wodne Polski, Warszawa 1960; Mapa topograficzna Polski - wyd. Sztabu Generalnego WP, skala 1:100000 i 1:200000; Marek Lityński i Jan Goleń, Szlak wodny Drwęcy, Weli i Pojezierza Brodnickiego, Warszawa 2000; Pojezierza Iławskie i Olsztyńskie - mapa turystyczna, skala 1:175000; Górznieńsko - Lidzbarski Park Krajobrazowy - mapa turystyczna, skala 1:50 000.